blogartikelen

2 weken geleden schreef ik in het blogartikel ‘waarom peer-feedback onmisbaar is voor je training’ over de toegevoegde waarde van peer-feedback in je trainingen.

Omdat dat een vrij algemeen verhaal was, beloofde ik je toen 3 voorbeeldwerkvormen met geïntegreerde peer-feedback. Die lees je hieronder. Ze zijn misschien wat specifiek, maar ze kunnen vrij eenvoudig naar een andere context verplaatst worden. (Laat gerust een reactie achter als je het fijn vindt als ik even meedenk over de vertaalslag naar jouw training.)

Werkvorm met peer-feedback bij rollenspel

Nu niet gelijk wegzappen bij het woord ‘rollenspel’, hè 😉 Ik gebruik dat woord, omdat dan iedereen meteen weet waarover we het hebben, maar in een training noem ik het liever ‘oefengesprek’ of ‘praktijkoefening’.

Stel je geeft een training over feedback geven. Je werkt met de regels van feedback, waarbij er 5 regels zijn voor het geven van feedback en 5 voor het ontvangen van feedback. Je doet een oefening met de eerste regel voor elk. Voor de feedbackgever is dat: benoem uitsluitend objectief waarneembaar gedrag en feiten zonder jouw persoonlijke interpretatie. Voor de feedbackontvanger is dat: luister aandachtig en actief naar de feedbackgever.

Je start met de instructie, waarbij je het doel van de oefening goed uitlegt: uitsluitend het oefenen van die 1^e regel van beide partijen, niets meer en niets minder. De criteria zijn helder, want in het deel net voor de oefening hebben jullie die regels en dus ook de criteria goed besproken, geïllustreerd met een paar voorbeelden.

Ook leg je in de instructie uit welke 4 rollen er zijn: feedbackgever, feedbackontvanger, observant van de feedbackgever en observant van de feedbackontvanger. De observanten krijgen feedbackbriefjes. Dat zijn briefjes, waarop ze hun peer-feedback kunnen noteren.

De vragen, die je op die briefjes noteert, zijn cruciaal voor deze peer-feedback. In dit geval zou ik het er voor de feedbackgever zo uit laten zien:

Je ziet dat dat een vrij strak format is. De deelnemer beantwoordt de vragen, die echt gaan over dat wat geoefend wordt, waarbij de laatste vraag ook bijdraagt aan metacognitie. Je kunt een beetje spelen met de vragen die je stelt, waarbij je goed in je achterhoofd moet houden dat je de aandacht van alle deelnemers wilt richten op datgene wat je wilt oefenen en dat je graag bruikbare feedback wilt.

Je geeft de 2 spelers een korte casusbeschrijving op papier en je geeft de observanten de feedbackbriefjes. Dan wordt het oefengesprek gevoerd. Dat is in dit geval best een korte oefening. Later, in de oefening waar alle 5 regels van feedback aan bod komen, is de oefening langer.

Na het spelen geef je de observanten én de spelers een minuutje tijd om hun feedback te noteren. De spelers mogen eerst zelf reageren. Daarna lezen ze de feedback van de observanten door en mogen daar vragen over stellen. Dat mondt vaak vanzelf uit in een kort leergesprek, dat je als trainer kunt begeleiden. Daarna krijgen de spelers de kans om het nogmaals te doen, waarbij ze de suggesties ter verbetering kunnen uitproberen. Zorg ervoor dat elke speler meerdere oefenmomenten krijgt om vaardigheid te ontwikkelen en om succeservaringen te kunnen opdoen. Hoe groot is immers de kans dat je in de praktijk iets gaat proberen dat als oefening al niet eens goed lukte? Of andersom: als het je in de training gelukt is, durf je het in het echt misschien ook wel…

Deze rollenspelen kun je zowel in kleine groepjes doen als plenair. In kleine groepjes zorgt het voor een hogere activiteit en betrokkenheid van de individuele deelnemers, terwijl plenair meer gelegenheid biedt om als trainer goed te begeleiden.

Deze werkvorm gebruik ik regelmatig in allerlei varianten in trainingen over communicatie en coaching. Deelnemers vinden het soms lastig om zo gericht te observeren, maar als ze de slag eenmaal te pakken hebben, vinden ze het heel prettig. Het kadert, waardoor de oefening veiliger en leerzamer wordt.

Werkvorm met peer-feedback bij praktijksimulatie

Ook onderstaande werkvorm gebruik ik zeer regelmatig in trainingen over les- of trainingsontwerp. Daar leren de deelnemers o.a. over bepaalde principes, die ze kunnen toepassen in bepaalde les- of trainingsonderdelen. Ze zijn daarbij steeds bezig met het vertalen van wat ze leren naar hun eigen lessen of trainingen. In de meerdaagse varianten van dit soort trainingen, bouw ik op de vervolgdagen ruimte in voor praktijksimulaties, waarin de deelnemers op de groep mogen uitproberen wat ze voor hun eigen lessen of trainingen bedacht hebben.

Vooraf bepalen we hoeveel tijd elke deelnemer heeft voor z’n praktijksimulatie. Meestal beperken we dat tot een kwartier voor de simulatie zelf, want dat is genoeg om het principe uit te proberen in de groep.

Ook krijgen alle deelnemers weer feedbackformulieren, die lijken op de formulieren van het rollenspel. Alleen worden hier geen vragen gesteld over de regels van feedback, maar over de toe te passen principes. Ook is er ruimte voor opmerkingen n.a.v. een specifieke feedbackvraag.

Dan vertelt de betreffende deelnemer wat we precies simuleren: wat voor soort les of training is het, wat voor soort leerlingen of deelnemers zijn we, wat is er (kort) aan voorafgegaan. Ook vertelt deze deelnemer waar hij feedback op wil: zijn specifieke feedbackvraag, die in de ruimte voor opmerkingen beantwoord kan worden.

Vervolgens vindt de praktijksimulatie zelf plaats, waarbij ik een wekkertje zet om de tijd te bewaken. Na de simulatie krijgt iedereen een minuut of twee de tijd om de feedback op het formulier te noteren en terug te geven. De deelnemer voor wie de feedback bedoeld is, krijgt uiteraard eerst weer zelf gelegenheid om te reageren op hoe de simulatie verlopen is en wat hij daarin ontdekt heeft. Dan krijgt hij de feedbackbriefjes en volgt er een kort leergesprek, geleid door de trainer.

Werkvorm met peer-feedback bij schriftelijke oefening

Ook bij schriftelijke oefeningen kun je peer-feedback inbouwen. Misschien nog wel eenvoudiger dan bij rollenspelen en praktijksimulaties. Zo laat ik bijvoorbeeld mijn deelnemers soms als oefening de leerdoelen voor hun training goed uitschrijven, uitgesplitst in kennis-, vaardigheids- en attitudedoelen.

In deze vorm geef ik deelnemers daar een werkblad voor met een aantal voorbeelden van goed uitgeschreven leerdoelen, de criteria en de stappen om daar te komen. De deelnemers schrijven op dat werkblad een kennis-, een vaardigheids- en een attitudedoel uit en geven daarna hun werkblad door naar de volgende deelnemer. Iedereen ontvangt op deze manier het werkblad van iemand anders.

Iedere deelnemer bekijkt het werkblad dat hij doorgegeven krijgt en vergelijkt dat met de criteria. Vaak doen ze nu inspiratie op om hun eigen werkblad verder aan te scherpen. Bovendien kijken ze nog eens goed naar de criteria en gaan nu in een daarvoor bestemde ruimte op het werkblad aangeven wat ze sterk vinden aan wat de ander genoteerd heeft, en wat ze zouden aanpassen om het nog sterker te maken.

Nu geeft iedereen het werkblad weer terug aan de oorspronkelijke eigenaar. Deze kan met de feedback en de opgedane inspiratie een verbetering aanbrengen. Daarna geven ze het werkblad door aan een andere deelnemer en herhaalt het proces zich. Dit doen we een keer of 3, waarbij elke ronde de genoteerde leerdoelen verder aangescherpt worden.

Dit kun je natuurlijk met allerlei soorten schriftelijke oefeningen doen, waarbij je wilt dat leerlingen of deelnemers kritisch naar hun eigen werk kijken.

Tot slot

Wil je verder lezen over peer-feedback? Raadpleeg dan om te beginnen de volgende sites: Onderwijs van Morgen, Radboud Universiteit, KU Leuven en ICT&E.

Wil je het zelf ervaren en leren gebruiken? Tijdens de cursus ‘Bouw je briljante training’ ervaar je uitgebreid hoe peer-feedback werkt en hoe het jouw leren versterkt. Bovendien leer je daar hoe je dit op verschillende manieren kunt inbouwen in je eigen training. Tijdens de training ‘Trainen met niveauverschillen’ ervaar je dit beknopter en leer je het vertalen naar één concrete toepassing in je eigen training.

---