blogartikelen

Stel, je bent een trainer en je bent gewend om vooral frontaal-klassikaal te werken: jij voor de groep met een mooie en goed-doordachte powerpoint, en je deelnemers in een U-vorm tegenover je. Af en toe laat je hen alleen of in tweetallen nadenken over een vraag of opdracht, die je vervolgens weer plenair terugkoppelt. Jij bent vooral aan het woord, je deelnemers wat minder.

En nu heb je gehoord dat je deelnemers meer leren als ze zelf actiever bezig zijn en jij minder aan het woord bent. Dat wil je best proberen, maar je bent ook een beetje bang dat het dan een chaos wordt. Gaan ze wel echt aan het werk als je hen zelfstandig met een opdracht aan het werk zet? Houden ze zich wel aan het onderwerp? En wat als ze met verkeerde uitwerkingen of oplossingen terugkomen? Of als hun input niet aansluit bij wat jij hebt voorbereid?

Durven loslaten?

Misschien heb je wel het advies gekregen om je deelnemers te durven loslaten, omdat het allemaal vanzelf wel goedkomt. Dat klinkt als een goed advies, maar of het dat ook is hangt een beetje af van wat en wie je allemaal loslaat. Dat dingen vanzelf goedkomen geloof ik in elk geval niet. Daar zul je toch echt iets voor moeten doen.

Sterker nog: dat is waar ik het vaak mis heb zien gaan. Zowel in trainingen als in de klas op scholen heb ik vaak gezien dat trainers of docenten alles loslieten, want activerende didactiek betekende immers dat de deelnemers/leerlingen zelf en dus zelfstandig aan het werk gingen, zo was de redenering.

2 redenen waarom je niet zomaar mag loslaten

Maar dat zelfstandig werken moet je leren. Evenmin als je van een kind dat altijd met de auto naar school is gebracht kunt verwachten dat hij in één keer zelfstandig naar school fietst, kun je van een deelnemer die gewend is alles voorgekauwd te krijgen verwachten dat hij in één keer volledig zelfstandig alles zelf maar uitzoekt.

Een andere belangrijke reden waarom je niet zomaar mag loslaten, is dat jij als trainer een toegevoegde waarde hebt. Als je deelnemers zouden kunnen leren wat ze bij jou leren zonder dat jij je daarmee hoeft te bemoeien, waarom komen ze dan überhaupt bij jou meedoen aan een training?

Anders vasthouden

In plaats van leren ‘loslaten’ kun je beter leren ‘anders vasthouden’. De kans dat dan alles vanzelf goedkomt is vele malen groter 😉

Zelfstandig leren werken moet begeleid worden, door jou als trainer. Jij moet in de gaten houden hoe iedereen aan het werk is, of alles duidelijk is, en of ze ergens een zetje in de goede richting nodig hebben. Daarbij ben je ook nog eens facilitator van het leerproces, hetgeen inhoudt dat jij hen het leren mogelijk maakt. Jij monitort waarmee ze bezig zijn, stuurt aan en stuurt bij, zet de structuur neer, levert input, en coacht hun leeractiviteiten.

Dat heeft met loslaten helemaal niets te maken, maar alles met een andere invulling van jouw rol als trainer.

Tips voor de praktijk

Als je net begint met dit ‘anders vasthouden’ zou ik je als belangrijkste tip willen meegeven: zet deze rolverschuiving geleidelijk in. Daarmee bedoel ik dat je niet in één keer je hele training moet omgooien van frontaal-klassikaal naar activerend of participerend. Doe het stapje voor stapje. Begin met één activerende werkvorm. Als dat goed gaat doe je er de volgende keer 2, de keer erna 3, etc.

En kies dan in eerste instantie vooral voor activerende werkvormen die veel structuur bieden. Pas als je je daarin comfortabel genoeg voelt, breid je uit met werkvormen die iets losser van structuur zijn.

Voorbeeldwerkvorm: gesloten mindmap

Een goede werkvorm om eens mee te beginnen is bijvoorbeeld de gesloten mindmap. Met ‘gesloten’ bedoel ik dat de termen die in de mindmap komen al gegeven zijn. Deze werkvorm kun je gebruiken om deelnemers zelf structuur te laten ontdekken in de inhoud van je training. Je kunt de werkvorm aan het begin van je training gebruiken om voorkennis te inventariseren, maar je kunt hem ook aan het eind van je training gebruiken om alles te structureren. Hij kan eventueel ook aan het begin van trainingsdag 2 om de inhoud uit trainingsdag 1 te herhalen. Hij gaat als volgt:

• Maak briefjes of kaartjes met alle begrippen die aan bod komen in je trainingsdag. Maak daarbij ook een kaartje met het thema of onderwerp van de training.
• Verdeel de kaartjes over de deelnemers. Tip: Gebruik briefjes/kaartjes in verschillende kleuren, en geef elke deelnemer een eigen kleur.
• Geef de deelnemers opdracht om met elkaar een mindmap in elkaar te puzzelen, waarin al deze kaartjes een plek krijgen. Ze moeten daarbij hardop met elkaar overleggen en elkaar bevragen, zodat iedereen meekrijgt waarom de mindmap op deze manier vorm krijgt. Iedereen is verantwoordelijk voor de plek van de eigen kaartjes in de mindmap: je moet kunnen uitleggen waarom jouw kaartje op die plek ligt.
• Terwijl de deelnemers aan het puzzelen zijn, kijk en luister jij mee. Je ziet en hoort hoe ze denken en redeneren, en krijgt op deze manier heel veel inzicht in wat ze nodig hebben. Tegelijk verdiepen zij hun leren door aan de anderen uit te leggen waarom ze vinden dat een kaartje op een bepaalde plek thuis hoort. Tip: je kunt de groep ook in kleinere groepjes verdelen, die ieder hun eigen gesloten mindmap maken. Je kunt daarna de mindmaps met elkaar vergelijken.

Tot slot

Ben jij bezig met je eerste stappen richting activerender trainen of lesgeven? Ik wens je er veel succes bij! Mocht je er eens over willen klankborden, dan mag je me gerust een mailtje sturen.

Vond je dit artikel waardevol? Deel het dan met trainers voor wie het eveneens waardevol kan zijn. En heb je aanvullingen of tips? Deel deze dan in de reacties hieronder. Voor beide: dankjewel!

Wil je meer weten over activerende didactiek? Neem dan deel aan het webinar ‘werkvormen die werken’ op vrijdag 16 juni om 13.30u (gratis) of aan de trainingsdag ‘werkvormen die werken’ op 30 juni a.s. (betaald). Je bent bij allebei van harte welkom.